tumoronderdrukkers

Tumoronderdrukkers, ook wel tumor-suppressorgenen genoemd, vormen een categorie genen die de celgroei reguleren en de integriteit van het genoom handhaven. Hun eiwitten remmen ongecontroleerde proliferatie, signaleren DNA-schade en kunnen celgroei stoppen door reparatie, apoptose of senescentie te activeren bij ernstige beschadiging.

Belangrijke taken omvatten celcycluscontrole, DNA-reparatie en het beperken van signaleringsroutes die tumorgroei stimuleren. Voorbeelden zijn p53, dat bij schade p21 activeert en zo een G1-arrest induceert; BRCA1/2 dragen bij aan homologe recombinatie; PTEN remt PI3K/AKT-signalen; RB1 reguleert de overgang van G1 naar S-fase. APC en VHL spelen ook een rol in respectievelijk Wnt-signaling en de respons op hypoxie.

Inactivatie van tumoronderdrukkers door mutaties, deleties of epigenetische silencing leidt tot verlies van groeiremming en ongecontroleerde celdeling. Volgens de twee-total-hit-hypothese is vaak beide kopieën vereist voor volledige inactivatie; bij erfelijke syndromen is men al met één fout allel geboren. Voorbeelden van syndromen zijn Li-Fraumeni (TP53), familiaire adenomateuze polyposis (APC) en erfelijke borstkanker/ovariumkanker (BRCA1/2).

Impact en toepassingen: tumoronderdrukkers zijn cruciaal voor het voorkomen van tumorontwikkeling; hun uitval komt veel voor bij kanker. Therapeutisch onderzoek richt zich op het herstellen van ontbrekende functies; PARP-remmers zijn effectief bij BRCA1/2-mutaties, en er vindt actief onderzoek plaats naar reactivatie van p53 en alternatieve targetmogelijkheden.

Voorbeelden van belangrijke tumoronderdrukkers zijn TP53, RB1, PTEN, BRCA1/2, APC en VHL, die elk via verschillende paden bijdragen aan celcycluscontrole, DNA-herstel en het beperken van proliferatie.