toxiteit

Toxiteit is de eigenschap van een stof om schade te veroorzaken bij levende wezens. De mate van toxiteit hangt af van de dosis, de blootstellingduur en de blootstellingsroute, de chemische eigenschappen van de stof en de vatbaarheid van het organisme, inclusief leeftijd, gezondheid en genetische factoren. Kleinere hoeveelheden kunnen onopmerkelijke effecten hebben; bij hogere doses of langere blootstelling kunnen ernstigere symptomen optreden.

Er zijn verschillende vormen van toxiteit. Acute toxiteit gaat over snelle schadelijke effecten na korte blootstelling. Chronische toxiteit ontstaat bij herhaalde blootstelling over langere tijd. Daarnaast kan toxiteit gericht zijn op een orgaan (bijv. lever- of nieraandoeningen) of op het hele lichaam, met verschillende mechanismen.

Bij risicobeoordeling wordt gekeken naar dose-respons relaties. Bekende maatstaven zijn LD50 (dosis die bij proefdieren de helft doodt) en NOAEL/LOAEL (hoogste dosis zonder, resp. met waargenomen effecten). Voor consumenten en werknemers wordt vaak een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) of refererende dosis (RfD) vastgesteld om blootstelling te beperken.

Regelgeving en beleid proberen toxiteit te beheersen door evaluatie van stoffen, veiligheidsinformatiebladen (SDS) en regelgeving zoals REACH. Daarnaast spelen ecotoxiciteit en milieu-impact een rol, met aandacht voor persistente en bioaccumulerende stoffen en effecten op waterorganismen. Doel is preventie en minimalisatie van risico's voor mens en milieu.

Methoden voor het bepalen van toxiteit omvatten in vivo en in vitro testen, evenals computermodellen. De trend gaat richting alternatief toxisch onderzoek en transparante communicatie over onzekerheden en grenzen van kennis.

---