toevallig

Toevallig is een bijwoord in het Nederlands met de betekenis “op toeval”, “door kans” of “zonder opzet”. Het duidt op gebeurtenissen of omstandigheden die niet gepland zijn en die plaatsvinden door samenloop van omstandigheden of door toeval. In zinnen als “We kwamen elkaar toevallig tegen in de winkel” wijst het op een toevallige ontmoeting, zonder intentie van de betrokken personen.

Etymologie en woordvorming: toevallig is afgeleid van het zelfstandig naamwoord toeval, dat verwijst naar kans of ongeluk, met het achtervoegsel -ig dat een bijwoordelijke (en soms adjectieve) betekenis geeft. De verwante bijvoeglijke vorm is meestal toevallige, zoals in “een toevallige ontmoeting”.

Usage en nuances: toevallig wordt in zowel spreektaal als schrift veel gebruikt om een onverwachte of niet geplande gebeurtenis aan te duiden. Het staat vaak tegenover opzet of planning. Een belangrijk verschil met per ongeluk is dat per ongeluk vaker duidt op een foutieve of onbedoelde handeling, terwijl toevallig meer nadruk legt op de toevallige samenloop van omstandigheden, zonder implicatie van fout.

Varianten en verwant taalgebruik: naast de adverbiale vorm bestaan adjectivale vormen zoals toevallige gebeurtenis of toevallige ontmoetingen. Soms wordt ook gesproken over “toeval” als zelfstandig naamwoord, dat de kern van het concept van kans en samenloop belicht.

Zie ook: het woord toeval, verwante uitdrukkingen zoals “gebeuren door toeval” en synoniemen zoals “op toeval”, “door kans”.