toestemmingsformulieren

Toestemmingsformulieren zijn documenten waarmee een betrokkene expliciet toestemming geeft voor een medische handeling, deelname aan onderzoek of het gebruik van persoonlijke gegevens. Het doel is de betrokkene te informeren en vrijwillig te laten kiezen.

In Nederland regelen WGBO (Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst) de medische context, en de WMO (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen) medisch-wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast geldt de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG/GDPR) voor de verwerking van persoonsgegevens.

Toestemmingsformulieren komen voor in verschillende domeinen: medische behandeling en chirurgie; medisch-wetenschappelijk onderzoek; en verwerking van persoonsgegevens voor zorg, onderzoek of onderwijs. Soms is schriftelijke toestemming aangevuld met mondelinge toelichting.

Essentiële onderdelen zijn: duidelijke informatie over doel, procedures, risico's en alternatieven; een vrije en weloverwogen keuze; de mogelijkheid om de toestemming op elk moment in te trekken; begrijpelijke taal; contactgegevens voor vragen; datum en handtekening.

Proces en rechtskracht: informatie vooraf, voldoende tijd om te overwegen en gelegenheid tot vragen aan een zorgverlener of onderzoeker. Een formulier bevestigt toestemming, maar de betrokkene behoudt altijd het recht om te stoppen of wijzigingen aan te brengen.

Bij minderjarigen of mensen met beperkte besluitvormingsmogelijkheden gelden aanvullende regels: meestal is toestemming vereist van ouders of voogd, terwijl assent van de minderjarige ook een rol kan spelen.

Toestemmingsformulieren zijn een instrument voor autonomie en privacy, en functioneren binnen de kaders van de relevante wet- en regelgeving en van duidelijke, begrijpelijke communicatie.