rechtskracht

Rechtskracht is het juridische effect waardoor een rechterlijke uitspraak of bestuursbesluit definitief wordt en niet meer kan worden aangevochten of gewijzigd in normale rechtsgangen. In de Nederlandse rechtspraktijk verwijst het begrip naar zowel de formele rechtskracht (het eindigen van het rechtswege van een zaak, zodat er geen hoger beroep meer mogelijk is) als de inhoudelijke rechtskracht (de bindende werking van de beslissing zelf, zodat dezelfde kwestie tussen dezelfde partijen niet opnieuw aan de orde kan komen). Het concept wordt in het buitenland vaak aangeduid met res judicata.

Formele rechtskracht ontstaat wanneer de termijn om bezwaar of hoger beroep tegen de uitspraak is verstreken, of wanneer een hoger gerecht de uitspraak heeft bevestigd. Een aldus einduitspraak kan niet langer in beroep worden aangevochten door de betrokken partijen. Inhoudelijke rechtskracht houdt in dat de feiten en juridische conclusies zoals vastgesteld in de uitspraak verbindend zijn voor de betrokken partijen; in toekomstige civiele of administratieve procedures kan dezelfde zaak op basis van dezelfde feiten niet opnieuw worden beslist tussen dezelfde partijen.

Rechtskracht heeft praktische gevolgen: de uitspraak kan ten uitvoer worden gelegd (tenuitvoerlegging) en vormt een afsluiting van de betrokken rechtsstrijd tussen de partijen. Het bevordert rechtszekerheid en stabiliteit, doordat partijen erop kunnen vertrouwen dat de zaak definitief is beslecht. Ook besluiten van administratieve autoriteiten kunnen rechtskracht krijgen nadat de bezwaar- of beroepsmogelijkheden zijn uitgeput.

Samengevat zorgt rechtskracht voor finaliteit en uitvoerbaarheid van uitspraken, met een duidelijke grens aan heropening van vergelijkbare geschillen tussen dezelfde partijen.