tijdsaspect

Tijdsaspect is een term uit de taalkunde die verwijst naar de wijze waarop talen de temporele structuur van gebeurtenissen uitdrukken. Het gaat daarbij niet alleen om wanneer iets gebeurt (tijd), maar vooral om hoe de duur, de voltooiing en het verloop van een handeling zich verhouden tot het moment van spreken.

Een kernonderscheid in de tijdsaspectleer is dat veel talen een verschil maken tussen perfectief en imperfectief. Een perfectief aspect beschrijft geheel voltooide gebeurtenissen of gebeurtenissen zonder nadruk op duur, terwijl het imperfectieve aspect een gebeurtenis beschrijft die nog aan de gang is of herhaald wordt. Veel talen kennen daarnaast additionele aspecten zoals progressief (toen iets aan de gang is), habituatief (gebeurtenissen die regelmatig voorkomen) en iteratief (herhaalde handelingen). Het tijdstip van het handelen ten opzichte van het spreekmoment (tenses) kan hierbij onderscheiden blijven, zodat bijvoorbeeld “I ate” (verleden, voltooid) en “I was eating” (verlopen, aan de gang) verschillende tijdsaspecten gebruiken.

In taaltypologisch onderzoek variëren de markeringen: sommige talen koppelen aspect aan morfologische vormen, anderen gebruiken periphrastische constructies. Het concept is daarom relevant in vertaalkunde, taalverwerving en grammaticale typologie. Bij tekstinterpretatie helpt tijdsaspect bij het interpreteren van gebeurtenisverloop en chronologie.

Zie ook: tijd (grammatica), aspect (taalkunde), aktionsart.