tekstsoorten

Tekstsoorten zijn categorieën die aangeven wat een tekst beoogt te bereiken en hoe hij is opgebouwd. In onderwijs en taalbeleid worden teksten vaak ingedeeld naar functie: informeren, uitleggen, overtuigen, instructies geven of amuseren. Deze indeling helpt lezers het doel te herkennen en schrijvers bij het plannen van de inhoud.

Uiteenzettende teksten leggen een verschijnsel, proces of oorzaak uit. Het doel is begrip bevorderen; vaak wordt er stap voor stap gewerkt. Een gebruikelijke opbouw is inleiding, kern met verklaringen of voorbeelden, en afsluiting met samenvatting. Signaalwoorden duiden op oorzaak, gevolg en vergelijking.

Beschrijvende teksten schilderen een beeld van een plek, voorwerp of situatie. Ze richten zich op kenmerken, vormen, kleuren en gevoelens. De volgorde kan ruimtelijk zijn (van plek naar details) of thematisch. Beeldende taal en zintuiglijke details komen veel voor.

Betogende teksten roepen op tot een standpunt en onderbouwen dit met argumenten en voorbeelden. Ze behandelen vaak tegenargumenten en eindigen met een conclusie of oproep. Kenmerken zijn stelling, logische opbouw, en taal die overtuigt zoals modaliteit en nadruk.

Instructieve teksten geven aanwijzingen voor handelen: wat iemand moet doen, in welke volgorde en met welke voorwaarden. Ze gebruiken imperatieven, genummerde stappen en duidelijke signaalwoorden zoals eerst, daarna en tenslotte.

Amuserende of verhalende teksten streven naar vermaak: fictie, verhalen en humor. Een verhaal heeft personages, een plot en tijd- en ruimte-aanduidingen. Ook non-fictie kan elementen bevatten die de lezer vermaken, maar de nadruk ligt op spanning, emotie of verbeelding.