systeeminnovaties

Systeeminnovaties zijn innovaties die op het niveau van gehele systemen opereren. Ze richten zich op veranderingen in de structuur, processen, governance en de interacties tussen actoren, zodat transitie-effecten groter worden dan bij louter product- of procesinnovaties. In dit kader gaat het om een samenhangende vernieuwing van technologie, organisaties, markten, wet- en regelgeving en het gedrag van gebruikers en aanbieders.

Kenmerkend voor systeeminnovaties is holistisch en langetermijn denken, en het betrekken van meerdere actoren uit verschillende sectoren. Ze vereisen co-creatie, integratie van subsystems zoals infrastructuur, data-infrastructuur, markten en dienstverlening, en samenwerking die grenzen van organisaties en beleid overstijgt. Systemische innovatie maakt gebruik van monitoring en lerend vermogen, en streeft naar borging en verspreiding van veranderingsresultaten.

Toepassingsvelden omvatten onder meer gezondheidszorg, energie, mobiliteit, waterbeheer, stedelijke transitie en de circulaire economie. Voorbeelden zijn geïntegreerde zorgmodellen, slimme energienetten, multimodale mobiliteitsoplossingen, robuust waterbeheer en circulaire bedrijfsmodellen die materiaalstromen verminderen.

De aanpak omvat systeemdenken, ontwerpen met betrokken partijen, en experimenten zoals pilots, living labs en simulaties. Beoordeling richt zich op duurzame impact op milieu, maatschappij en economie, en op leren en aanpassing gedurende het proces. Diffusie en opschaling vinden vaak plaats via netwerken, overheden en normatieve kaders.

Uitdagingen zijn onder meer coördinatie tussen vele partijen, regelgeving en financiering, risicomanagement en het doorbreken van path dependencies. De baten van systeeminnovaties liggen in verhoogde veerkracht, efficiëntie, sociale rechtvaardigheid en een langere-termijn duurzaamheid door beter samenspel van technologie, beleid en gedrag.

---