spoorwegnet

Spoorwegnet is de fysieke infrastructuur waarop het spoorwegvervoer plaatsvindt. Het omvat het spoor met wissels en seinen, stations en rangeren, bruggen en tunnels, de bovenleiding en de bijbehorende elektrische en energievoorzieningen, evenals de communicatie- en verkeersleidingssystemen. Het netwerk vormt daarmee de backbone van zowel reizigers- als goederentransport en bepaalt waar treinen kunnen rijden, hoe snel ze kunnen rijden en wanneer ze kunnen stoppen.

In Nederland wordt het spoorwegnet beheerd en onderhouden door ProRail, een infrastructuurbeheerder die namens de overheid opereert. Taken omvatten aanleg, onderhoud en vernieuwing van sporen, wissels en beveiligingssystemen, elektrificatie en de planning van treinverkeer en capaciteit. Toegang tot het netwerk en de bijbehorende kostenregelingen worden vastgelegd volgens nationale wet- en regelgeving en Europese regels, waardoor verschillende treinondernemingen kunnen rijden op basis van toegestane capaciteit en tariefafspraken. De Europese Unie stimuleert open toegang, interoperabiliteit en standaardisatie van systemen zoals signaal- en beveiligingstechnologie.

Historisch gezien ontwikkelde het net zich vanuit de 19e eeuw tot een modern en geïntegreerd transportsysteem. In de loop der jaren vonden elektrificatie, digitalisering van de verkeersleiding en de bouw van grotere knopen en lijnen plaats, met voortdurende investeringen in capaciteit en betrouwbaarheid. Het spoorwegnet varieert in technische kenmerken per traject: sommige lijnen zijn elektrificeerd en geschikt voor hogere snelheden, andere delen blijven ongestuurd of niet-elektrisch, met verschillende capaciteitsmogelijkheden afhankelijk van locatie en infrastructuur. Het netwerk blijft een cruciaal onderdeel van nationale en regionale mobiliteit en logistiek.