signaalgedrag

Signaalgedrag is het gedrag waarbij een organisme signalen afgeeft met als doel informatie over te brengen aan andere organismen, meestal soortgenoten maar soms ook andere soorten. Signalen kunnen bewust worden geproduceerd of voortkomen uit automatische processen. In de ethologie en de signaaltheorie bestudeert men hoe signalen informatie coderen over identiteit, toestand, intentie en beschikbaarheid, en hoe ontvangers deze signalen interpreteren en erop reageren.

Signalen ontstaan via verschillende modaliteiten: visueel (kleuren, houdings- en displaygedrag), auditief (geluiden, zang, roepen), chemisch (feromonen, geursporen) en tactiel (aanraking, nabijheid). Sommige signalen richten zich op specifieke ontvangers, andere functioneren als publiek signaal. Signaalvorming kan expliciet zijn, maar ook voortkomen uit voortplantings- of overlevingsgedrag zonder intentie om te communiceren.

In de theorie van signaalgedrag geldt een zender-ontvanger-model: de zender probeert informatie effectief over te brengen en de ontvanger interpreteert het signaal om een passende respons te kiezen. Signalen brengen vaak kosten met zich mee, wat de betrouwbaarheid van signalen kan vergroten en eerlijkheid bevordert. Ontvangers leren signalen beoordelen op context en betrouwbaarheid.

Evolutionaire perspectieven benadrukken dat signalen onder druk staan van selectie: efficiënte communicatie verhoogt de overleving en reproductieve winst. Belangrijke concepten zijn eerlijkheid, handicapprincipe en indexsignalen, die robuuste informatie leveren ondanks mogelijke misleiding. Voorbeelden zijn de pauwenverenkleur en -display als costly signal, vogelzang, kikkertje roepen, en bijen-dans die informatie over nectarbronnen overdragen.

Zie ook: dierencommunicatie, signaaltheorie, ethologie.