shamoperaties

Shamoperaties zijn chirurgische ingrepen waarbij patiënten alle stappen van een echte operatie ondergaan—inclusief anesthesie en vaak een insnijding—maar waarbij de therapeutische handeling die tot genezing of verbetering zou moeten leiden, ontbreekt. Het doel is om het werkelijke effect van een operatie te beoordelen door het placebo- effect en andere niet-specifieke factoren te scheiden van het daadwerkelijke behandelingsresultaat.

In klinisch onderzoek dienen shamoperaties als controlegroep in gerandomiseerde trials wanneer blinding onmogelijk is bij een echte operatie. Patiënten in beide groepen ondergaan vergelijkbare procedurele stappen, zodat evaluatoren minder last hebben van verwachtingen. Veelvoorkomende voorbeelden zijn knie-artrroscopie voor osteoartrose en andere orthopedische ingrepen; in meerdere trials bleek een sham-operatie vaak even effectief als de eigenlijke ingreep, wat vragen oproept over de toegevoegde waarde van sommige procedures.

Ethische overwegingen vormen een belangrijk onderdeel van het debat. Shamoperaties brengen risico’s met zich mee zonder verzekerd therapeutisch voordeel, waardoor grondige ethische toetsing, geïnformeerde toestemming en een strikte afweging van risico en baten vereist zijn. Het wordt vaak alleen toegepast in situaties waarin onzekerheid over effectiviteit hoog is en er geen veiliger alternatief beschikbaar is.

Huidige stand van zaken: het gebruik van shamoperaties is afgenomen en gebonden aan strikte regelgeving en robuuste wetenschappelijke basis. Ze blijven onderwerp van discussie in termen van ethiek, onderzoeksmethode en de interpretatie van klinische resultaten.