schrikeffecten

Schrikeffecten is een term die in het Nederlands voorkomt in vakliteratuur en populaire wetenschapsartikelen om te verwijzen naar de effecten van plotselinge stimuli op gedrag en fysiologie. Het is geen formeel, wereldwijd aanvaard concept in de hoofdwetenschappen, maar wordt in sommige bronnen gebruikt als verzamelnaam voor startle-gerelateerde reacties.

Etymologie en bereik. De woorden schrik en effecten geven aan dat de term betrekking heeft op reacties die ontstaan wanneer iemand plotseling wordt geconfronteerd met een onverwachte prikkel. In de praktijk kan schrikeffecten verwijzen naar een reeks verschijnselen, van reflexmatige fysiologische reacties tot veranderingen in aandacht en keuzegedrag, afhankelijk van de context.

Toepassingsdomeinen. In de psychologie en neurowetenschappen worden verwante fenomenen doorgaans specifieker beschreven als startle-reacties of reflectoire reacties op onverwachte stimuli. Schrikeffecten kan in sommige teksten ook gebruikt worden om situaties te beschrijven waarin onverwachte geluiden, visuele abruptheden of andere stimuli een onmiddellijke, kortdurende respons teweegbrengen, die vervolgens de verwerking van informatie of de organismenkeuze kan beïnvloeden. In etologie en ecologie kan het slaan op hoe plotselinge signalen de interacties tussen predator en prooi beïnvloeden. In media en geluidsontwerp kan het verwijzen naar doelbewuste “startle”-effecten om aandacht te trekken of emoties op te roepen.

Metingen en gerelateerde concepten. In onderzoeksomgevingen wordt de startle-respons vaak gemeten met elektromyografie van de orbicularis oculi (knikreflex), samen met autonome indicatoren zoals hartslag en huidgeleiding. Verwante begrippen zijn het fear-potentiated startle-effect en het algemene begrip startle-reflex.

Zie ook: Startle-reflex, Acoustic startle response, Surprise, Attention.