randomiseerd

Randomiseerd is het proces waarbij proefpersonen of experimentele eenheden willekeurig worden toegewezen aan verschillende behandel- of controlecondities in een studie. Het doel is om systematische bias te verminderen en confounding uit te sluiten, zodat waargenomen effecten eerder aan de interventie kunnen worden toegeschreven dan aan kenmerken van de deelnemers.

In randomized controlled trials (RCT's) is randomisatie de kern van het ontwerp. De deelnemers worden via een vooraf vastgesteld randomisatieplan toegewezen aan één of meer behandelarmen en meestal aan een controlegroep. Verschillende methoden bestaan, waaronder eenvoudige randomisatie (ieder individu heeft gelijke kans), blokrandomisatie (gelijk aantal deelnemers per arm binnen blokken) en gestratificeerde randomisatie (balanceren van prognostische factoren zoals leeftijd of geslacht).

Om bias te voorkomen bij de toewijzing is allocation concealment cruciaal. Dit kan gebeuren door gecentraliseerde randomisatie of door gebruik van verzegelde ondoorzichtige enveloppen. Blinding kan verder helpen om bewuste of onbewuste beïnvloeding te verminderen.

Bij de analyse wordt vaak de intention-to-treat-principes toegepast: deelnemers worden in de analyse gehouden bij de groep waaraan zij oorspronkelijk zijn toegewezen, ongeacht naleving van de behandeling.

Ethische overwegingen: randomisatie vereist klinische equipoise en geïnformeerde toestemming. Beperkingen: randomisatie is niet altijd mogelijk of ethisch verantwoord, en bij kleine steekproeven kan balans missen. Er bestaan ook varianten zoals cluster-randomisatie en stepped-wedge-ontwerpen. Historisch gezien werd het concept gepionierd door statistici zoals Ronald Fisher en later breed toegepast in de geneeskunde en sociale wetenschappen.