steekproeven

Steekproeven zijn subsets van een populatie die worden bestudeerd om kenmerken van de hele populatie te schatten. Het doel van een steekproef is om met zo min mogelijk middelen betrouwbare conclusies te kunnen trekken. Een goede steekproef is representatief voor de populatie, zodat de resultaten kunnen worden gegeneraliseerd.

Belangrijke begrippen zijn de populatie, het steekproefkader (de lijst van eenheden waaruit de steekproef kan worden getrokken), de steekproefgrootte, representativiteit en bias. De fout die ontstaat bij het schatten van populatiekenmerken wordt onder andere uitgedrukt als de steekproeffout of betrouwbaarheidsinterval. Non-respons kan de representativiteit beïnvloeden en moet vaak worden gemeld of gecorrigeerd.

Probabilistische, of kansverdelingsgestuurde steekproeven geven elke eenheid een bekende kans om geselecteerd te worden. Voorbeelden zijn eenvoudige willekeurige steekproef, waarbij elke eenheid gelijke kans heeft; systematische steekproef, waarbij men selecteert volgens een vaste interval; gestratifieerde steekproef, waarbij de populatie in lagen wordt verdeeld en uit elke laag een steekproef wordt getrokken om representativiteit te vergroten; en clustersteekproef, waarbij de populatie in clusters wordt verdeeld en hele clusters worden geselecteerd, vaak met multistage sampling.

Niet-probabilistische steekproeven betreffen methoden waarbij de selectie niet op kansberekening is gebaseerd, zoals gemakssteekproef, doelgerichte (judgement) steekproef, quotasteekproef en sneeuwbalsteekproef. Deze kunnen sneller en goedkoper zijn maar leveren mogelijk minder betrouwbare schattingen op vanwege onbekende selectie-kansen.

Toepassingen van steekproeven komen veel voor in enquêteonderzoek, marktonderzoek, kwaliteitscontrole, medisch onderzoek en sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Ontwerpkeuzes balanceren tussen kosten, bereik en de gewenste nauwkeurigheid, met aandacht voor representativiteit en bias.