psychoakoestiek

Psychoakoestiek is een tak van de akoestiek die zich richt op de psychologische en perceptuele aspecten van geluid. Zij onderzoekt hoe fysieke eigenschappen van geluiden—zoals frequentie, geluidsdrukniveau en spectraal samenstelling—worden vertaald naar subjectieve waarnemingen zoals luidheid, toonhoogte en timbre, en hoe mensen geluiden waarnemen in ruimte en context. De discipline behandelt ook verschijnselen zoals masking, auditieve scheiding van geluiden en de rol van temporele en ruimtelijke cues bij waarneming.

Belangrijke concepten zijn onder meer luidheid (vaak uitgedrukt in phons en soms in sones), toonhoogte, timbre en geluidskwaliteit. Equal-loudness contours (Fletcher-Munson-curves) geven aan hoe luidheid afhankelijk is van frequentie en geluidsdrukniveau. Maskering beschrijft hoe een geluid minder hoorbaar wordt door aanwezigheid van ander geluid, zowel bij gelijktijdig als temporair maskeren. Binaurale waarneming levert cues zoals interaurale tijdsverschillen (ITD) en interaurale niveauverschillen (ILD) die lokalisatie mogelijk maken.

Methoden omvatten psychoacoustische tests met discriminatie- en detectieopdrachten, en adaptieve procedures om drempels te bepalen. Luidheid wordt gemeten met fon- en sone-schalen; masking- en drempelmetingen worden uitgevoerd in tijd en frequentie. Modellen van psychoakoestiek beschrijven en voorspellen de relatie tussen fysieke signalen en perceptie en worden toegepast in simulaties en geluidontwerp.

Toepassingen liggen in de geluidstechniek, ruisbeheersing, productontwikkeling, gehoorbescherming, hoortoestellen en cochleaire implantaten, geluidontwerp en de ontwikkeling van realistische auditieve weergave.

Historisch belangrijke figuren zijn onder meer Fletcher en Munson, bekend van de gelijk-luidheidscurves, en Erich Zwicker en Eberhard Fastl, die de hedendaagse psychoakoestiek hebben gevormd. De discipline is nauw verbonden met audiologie, cognitieve psychologie en technische akoestiek en maakt gebruik van zowel experimentele als computationele benaderingen.