proefgroep

Een proefgroep is in wetenschappelijk onderzoek de groep deelnemers waaraan een specifieke interventie, behandeling of overige voorwaarden wordt aangeboden, met als doel de effecten daarvan te meten. De resultaten van deze groep worden vergeleken met die van een controlegroep die geen interventie ontvangt of een gangbare behandeling. Zo ontstaat inzicht in het causale effect van de onderzochte maatregel.

In veel onderzoeksontwerpen, met name een randomized controlled trial (RCT), worden proefgroep en controlegroep via randomisatie aan elkaar toegewezen om bias te verminderen. Bij quasi-experimenten ontbreekt randomisatie of wordt gebruikgemaakt van bestaande groepen, waardoor het moeilijker is om causale conclusies te trekken.

Belangrijke ontwerpkeuzes betreffen onder meer de grootte van de proefgroep, de duur van de follow-up en de gebruikte uitkomstmaten. Soms wordt blindering toegepast, zodat deelnemers en/of onderzoekers niet weten tot welke groep zij behoren; dit helpt vertekening te voorkomen.

Ethische overwegingen spelen een grote rol: geïnformeerde toestemming, minimale risico's voor deelnemers en de mogelijkheid om deelname te stoppen indien nodig. De resultaten worden doorgaans zorgvuldig gerapporteerd met aandacht voor methodische beperkingen en de algemene toepasbaarheid van de bevindingen.

Voorbeeld: in een studie naar de effectiviteit van een nieuw oefenprogramma worden 200 patiënten willekeurig toegewezen aan de proefgroep die het programma volgt en een controlegroep die de gebruikelijke zorg ontvangt; de uitkomsten worden na drie maanden vergeleken.