pijnappelklier

De pijnappelklier, ook wel pineale klier genoemd, is een kleine endocriene klier in de hersenen. Ze speelt een belangrijke rol bij de regulering van het slaap-waakritme door de productie van het hormoon melatonine. De klier ligt in het epithalamus, dorsaal aan de derde ventrikel, tussen de twee hersenhelften.

Anatomie en ontwikkeling: de pijnappelklier is een onpares orgaan dat zich nabij de bovenkant van de hersenstam bevindt, tussen de habenulae. Ze wordt door bloed en zenuwen verbonden met de rest van het centrale zenuwstelsel. Met ouderdom kunnen calcificaties ontstaan in de klier, bekend als corpora arenacea of “brain sand”.

Functie en regulatie: melatonine wordt voornamelijk ’s nachts uitgescheiden en helpt bij de regulering van slaap en waakzaamheid. Dit hormoon komt in de bloedbaan terecht en beïnvloedt ook biologische ritmen bij sommige dieren, waaronder seizoensgebonden reproductie. De productie van melatonine wordt beïnvloed door het licht-donker patroon: licht via het netvlies beïnvloedt de neuronale signalering via de hypothalamus, waarna het sympathische systeem de melatonineproductie in de klier reguleert.

Clinische aspecten: afwijkingen in de pijnappelklier kunnen optreden door tumoren in de pineale regio, zoals pinealeinoma of germinoom, wat hydrocefalus of Parinaud-syndroom kan veroorzaken. Calcificatie van de klier is veelvoorkomend bij veroudering en is meestal incidentieel bij beeldvorming.

Onderzoek en rol: hoewel de kernfunctie van melatonine duidelijk is, blijft de volledige rol van de pijnappelklier in menselijke fysiologie onderwerp van onderzoek, met aandacht voor slaapstoornissen, aging en mogelijk neuroprotectieve effecten.