penitentie

Penitentie is het besef van berouw over zonden of misstappen en de intentie om dit in de toekomst niet te herhalen. Het woord komt uit het Latijn: poenitentia, afgeleid van poenire/poenēre, wat voelen van berouw betekent. In bredere zin verwijst penitentie naar een houding van spijt en de wens tot ommekeer.

In religieuze tradities speelt penitentie vaak een centrale rol. In het katholicisme is berouw een voorwaarde voor vergeving en kan het uitmonden in boetedoening, zoals gebeden, vasten of andere goede werken die door een priester kunnen worden opgedragen als penance. De term wordt ook in de praktijk van de biecht en de Rooms-Katholieke leer over boetes en aflaat verbonden aan de vergeving van zonden, al is aflaat historisch complex en onderwerp van theologische discussies. In oosters-orthodoxe tradities komt een vergelijkbare gedachte van ommekeer en verzoening voor, vaak uitgedrukt als metanoia of berouw over zonden. Protestants-christelijke stromingen benadrukken penitentie als innerlijk besluit tot bekering en geloof, soms zonder sacramentele procedure, maar met nadruk op lijnrecht veranderen van het leven en van zondig gedrag.

Daarnaast heeft penitentie ook een seculier en psychologisch gewicht. In bredere zin verwijst het naar het gevoel van spijt en de verantwoordelijkheid om schade te herstellen of gedrag te veranderen. In het recht en in restorative justice kan penitentie uitingen van spijt tot herstel van verstoorde relaties bevorderen. Zo blijft penitentie een centraal begrip in moraal, religie en ethiek, met variaties in betekenis en toepassing.