overheidslichaam

Overheidslichaam is een term uit het Nederlands staatsrecht en bestuursrecht die verwijst naar een organisatie die deel uitmaakt van de publieke administratie en belast is met taken van openbaar gezag of met het verlenen van publieke diensten. Het kan gaan om een ministerie of een collectief overheidsorgaan zoals een provincie, gemeente, waterschap of een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) of een onafhankelijke bestuurscommissie. Ook autonome agentschappen kunnen als overheidslichaam worden beschouwd.

De rechtspositie van overheidslichamen kan verschillen. Sommige hebben rechtspersoonlijkheid en kunnen zelfstandig contracten sluiten, bezittingen hebben en verantwoordelijkheid dragen voor hun besluiten. Anderen handelen onder toezicht van hoger overheidsorganen en voeren beleid uit binnen gestelde wettelijke kaders. Overheidslichamen kunnen openbare bevoegdheden uitoefenen, zoals regels stellen, toezicht houden of publieke diensten leveren. Financiering geschiedt hoofdzakelijk uit publieke middelen (begrotingen van rijk, provincies, gemeenten) en zij vallen onder verantwoording aan democratisch gelegde instituties.

Toezicht en verantwoording zijn kernpunten: overheidslichamen staan onder toezicht van democratische en wettelijke mechanismen. Ze kunnen worden onderworpen aan juridische toetsing, audits door de Algemene Rekenkamer en transparantieregels zoals openbaarmaking van beleid en publieke verantwoording.

Relatie tot andere sectoren: de term dekt een breed spectrum van organen die publiek gezag uitoefenen of publieke taken uitvoeren, variërend van ministeries tot semi-autonome agentschappen. Ze vormen deel van de publieke sector en onderscheiden zich van private organisaties door hun overheidsbevoegheden en publieke verantwoordelijkheden.