overheidsorganen

Overheidsorganen is een verzamelnaam voor de formele lichamen die de publieke macht uitoefenen en overheidstaken uitvoeren namens de samenleving. Ze worden opgericht bij grondwet en wetten en opereren binnen het kader van de staatsrechtelijke drie machten: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. In de praktijk bestaan overheidsorganen op verschillende niveaus: nationaal, regionaal en lokaal, en omvatten ze zowel politieke organen als ambtelijke en onafhankelijke instellingen.

De belangrijkste categorieën zijn: wetgevende organen (bijv. het parlement), uitvoerende organen (regering, ministeries en agentschappen) en de rechterlijke macht (rechtbanken). Daarnaast zijn er decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen) en onafhankelijke bestuursorganen zoals toezichthouders, inspecties en zelfstandige bestuursorganen (ZBO's). Sommige organen zijn rechtstreeks gekozen, andere ontstaan uit wetgeving en zijn benoemd of aangesteld.

Functies en bevoegdheden omvatten wetgeving, uitvoering, handhaving en toezicht, en rechtspraak. De onderlinge verhoudingen worden geregeld door wetten en de grondwettelijke verdeling van taken, waarbij elk orgaan verantwoording verschuldigd is aan anderen, zoals de volksvertegenwoordiging en de rechterlijke macht.

Verantwoordelijkheid en toezicht: de begroting en beleidsuitvoering worden verantwoord aan het parlement; controles komen van organen zoals de Algemene Rekenkamer, toezichthouders en ombudsmannen. Transparantie, legaliteit en verantwoording staan centraal in het functioneren van overheidsorganen, die samen het publieke gebied besturen en veiligheid, welzijn, orde en rechtsstatelijkheid waarborgen.