optimaliteitgebaseerde

Optimaliteitgebaseerde is een term die in het Nederlands wordt gebruikt om aan te geven dat een methode, model of criterium is gebaseerd op het concept van optimaliteit. Hierbij gaat men ervan uit dat beslissingen het beste alternatief kiezen volgens een expliciete doelstelling, binnen opgegeven beperkingen en randvoorwaarden. Het begrip komt voor in verschillende vakgebieden en verwijst naar het streven naar de beste (of een van de beste) uitkomsten volgens een formeel gedefinieerde maatstaf.

Kenmerken van optimaliteitsgebaseerde benaderingen zijn onder meer een objective function die prestaties meet, constraints die grenzen stellen aan wat mogelijk is, en een gekozen oplossingconcept zoals globale of lokale optimaliteit. Bij multi-objective optimaliteit kan het gaan om Pareto-efficiëntie, waarbij geen enkel doel kan verbeteren zonder een ander doel te verslechteren. In wiskundige contexts spelen vaak KKT-voorwaarden en Lagrange-multipliers een rol, terwijl in computationele praktijken algoritmen voor linear programming, nonlinear programming, dynamische programmering, of heuristieken en metaheuristieken worden toegepast.

Toepassingsgebieden zijn onder meer operations research, logistiek, resource- en capaciteitsplanning, productie- en dienstverleningsplanning, toewijzing van middelen en portfolio-optimalisatie. In machine learning kan optimaliteitsgericht handelen voorkomen bij modelselectie, hyperparameteroptimalisatie en evaluatie van beslissingsbeleid.

Kritische overwegingen zijn onder meer de afhankelijkheid van een goed gedefinieerde doelstelling, de soms hoge computationele kosten, en de afwegingen die optreden bij meerdere objectives of onzekerheden in data. Optimaliteitsgebaseerde benaderingen blijven een kernelement in het ontwerpen van efficiënte en doelgerichte systemen.