ontwijken

Ontwijken is een Nederlands werkwoord met de kernbetekenis om iets uit de weg te gaan of te vermijden, vaak door eromheen te bewegen of niet onder ogen te komen. Het kan letterlijk zijn, bijvoorbeeld het ontwijken van een slag of een obstakel, maar ook figuurlijk, zoals het ontwijken van verplichtingen, vragen of gevaar. In gebruik ligt de nadruk op een actieve actie om confrontatie of risico te voorkomen.

Het woord wordt regelmatig gebruikt in zowel fysieke als sociale situaties. Bij een verkeers- of sportcontext gaat het vaak om het vermijden van een botsing of schade. In gesprekken en geschriften wordt ontwijken ook toegepast bij het beschrijven van het vermijden van vragen, kritiek of verplichtingen. Een veelvoorkomende combinatie is ontwijken voor: iemand ontwijkt voor de politie of iemand ontwijkt voor een lastige vraag. Daarnaast kan het verwijzen naar het vermijden van financiële verplichtingen, zoals betalingsverplichtingen of boetes.

Etymologisch gezien is ontwijken opgebouwd uit het voor- en aansluitende wortel wijken, waarbij het voorvoegsel ont- een afstand of verwijderen aanduidt. Verwante begrippen zijn vermijden (zonder de specifieke confrontatie aan te gaan), ontduiken (iets nadrukkelijker vermijden of omzeilen, vaak met een moreel of wettelijk implicatie), en ontwijken als algemene term voor het vermijden van confrontatie of gevaar. Het zelfstandig naamwoord is ontwijking.

Zie ook termen als vermijden, ontduiken en ontwijken in de verbogen vorm. Ontwijken is geschikt voor zowel concrete handelingen als abstracte werkwijzen om confrontatie of risico’s te vermijden, waarbij de manier van vermijden vaak afhankelijk is van de context.