ontwerpparadigma

Een ontwerpparadigma is een samenhangend geheel van aannames, doelstellingen, waarden en werkwijzen die richting geeft aan het ontwerpproces in een bepaald vakgebied. Het definieert wat als een geldig probleem en een gewenste oplossing wordt beschouwd, en welke criteria gelden om ontwerpkeuzes te evalueren.

Het fungeert als referentiekader: het bepaalt hoe problemen worden gedefinieerd, welke oplossingsrichtingen onderzocht en welke evaluatie- en validatiecriteria gelden. Het beïnvloedt welke vereisten prioriteit krijgen en welke technieken en processen als bruikbaar worden gezien binnen een discipline.

Ontwerpparadigmas ontstaan uit historische, technologische en maatschappelijke contexten en kunnen veranderen door innovatie, veranderende gebruikersbehoeften of verschuivende maatschappelijke waarden. Een paradigma kan verschuiven wanneer nieuwe methoden, inzichten of technologieën leiden tot een herdefinitie van wat als effectief of ethisch verantwoord ontwerp wordt beschouwd.

Voorbeelden van paradigmaverschuivingen bevinden zich in verschillende disciplines: in softwareontwerp zijn objectgeoriënteerd ontwerp en functioneel programmeren als paradigma’s gangbaar; in productontwerp kan modulair en duurzaam ontwerp een leidend raamwerk vormen; in interactief ontwerp speelt mensgericht ontwerp vaak een centraal paradigma.

Design thinking wordt in veel sectoren genoemd als een hedendaags ontwerpparadigma voor innovatie en probleemoplossing, al kan de status als paradigma per vakgebied verschillen. Een ontwerpparadigma is niet hetzelfde als een specifieke methode; het is een bredere denkkader dat meerdere benaderingen kan omvatten en mee-evolueren met tijd en context.