ontwerpcriterium

Ontwerpcriterium is een eis of voorwaarde waaraan een ontwerp moet voldoen. Het vormt de basis voor het ontwikkelen, evalueren en kiezen van ontwerpalternatieven. In de praktijk wordt vaak gesproken van ontwerpcriteria (meervoud) of een ontwerpcriterium (enkelvoud). Ontwerpcriteria geven richting aan wat een product, systeem of ruimte moet bereiken en onder welke randvoorwaarden dit mogelijk is.

Criteria kunnen functioneel zijn—wat het ontwerp moet doen—en niet-functioneel—hoe goed of op welke wijze het functioneert, bijvoorbeeld prestaties, betrouwbaarheid, gebruiksvriendelijkheid, veiligheid en duurzaamheid. Daarnaast bestaan er randvoorwaarden zoals kosten, materiaalbeschikbaarheid, productie- of installatieprocessen en wettelijke of normen- of regelgevingsvereisten. Ontwerpcriteria zijn doorgaans meetbaar of verifieerbaar via tests, analyses of simulaties, en dienen als referentiepunten bij het vergelijken van ontwerpopties.

Ze worden vastgelegd in een ontwerpopdracht, eisenspecificatie of productontwikkelingsplan. Het opstellen van ontwerpcriteria omvat het bepalen van doelstellingen, het identificeren van stakeholders en het prioriteren van eisen. Vaak worden criteria SMART geformuleerd en geprioriteerd op basis van belang, haalbaarheid en risico. In het ontwerpproces helpen ze bij validatie en verificatie en faciliteren ze consistente besluitvorming.

Toepassingsgebieden zijn onder meer productontwerp, werktuigbouw, software, bouw en stedelijke planning. Ontwerpcriteria kunnen evolueren door veranderende omstandigheden of nieuwe inzichten, en er ontstaan soms conflicterende trade-offs tussen criteria. Goed beheer van ontwerpcriteria draagt bij aan traceerbaarheid, beperkt scope creep en ondersteunt transparante besluitvorming. Zie ook requirements engineering, specificatie-eisen en acceptatiecriteria.

---