onoplettendheid

Onoplettendheid is de toestand waarin iemand onvoldoende aandacht schenkt aan een taak of situatie, waardoor relevante signalen worden gemist of beoordelingsfouten ontstaan. Het begrip komt voor in psychologie, ergonomie en veiligheidswetenschappen en wordt ook in alledaagse taal gebruikt.

Het woord is afgeleid van opletten, met het voorvoegsel on- en het nominaliserende suffix -heid, en wordt in het Nederlands vertaald als inattentiveness of gebrek aan aandacht. Het sluit aan bij termen als aandachtstekort en concentratiestoornissen en wordt vaak in contrast geplaatst met onachtzaamheid, dat vaker een bewuste nalatigheid impliceert.

Oorzaken van onoplettendheid zijn onder meer vermoeidheid, hoge cognitieve belasting, afleiding (zoals gebruik van een telefoon), multitasking, monotone taken en een drukke werkomgeving. De gevolgen variëren van eenvoudige slips en fouten tot ernstige ongevallen en operationele problemen. In veiligheids- en kwaliteitszorg werkt men daarom aan het beperken van afleiding, het verbeteren van taakontwerp en het implementeren van redundantie en checklists.

Contexten waar onoplettendheid relevant is, zijn onder meer verkeer en transport, industrie en productie, gezondheidszorg en kantoorwerk. Preventieve maatregelen richten zich op menselijk-factorele factoren: rust en pauzes, duidelijke procedures, training in attentie- en visuele scanvaardigheden, betere werkomstandigheden en technische hulpmiddelen die automatisch waarschuwen bij signalen die gemist kunnen worden.

Het onderscheid met onachtzaamheid ligt vooral in intentie: onoplettendheid is meestal een onbedoelde attentieverlies, terwijl onachtzaamheid vaker duidt op bewust handelen of nalatigheid.