nietstaatelijke

Nietstaatelijke, in het Engels non-state, is een adjectief dat verwijst naar actoren die opereren op het internationale of nationale terrein maar geen regeringsinstantie vormen. Het begrip wordt veel gebruikt in politiek-bestuurskunde, internationale betrekkingen en rechtspraak om verschillen aan te geven tussen staatsactoren en andere spelers. In het Nederlands wordt ook de vorm niet-staatelijke gebruikt.

In internationaalrechtelijke en politieke analyses verwijzen niet-staatelijke actoren naar organisaties en groepen zoals niet-gouvernementele organisaties (NGO's), multinationale ondernemingen, religieuze bewegingen, maatschappelijke netwerken en, in sommige gevallen, gewapende niet-staatelijke groepen. Ze kunnen invloed uitoefenen op beleidsvorming, veiligheid, ontwikkeling en governance, zowel op nationaal als internationaal niveau.

Niet-staatelijke actoren vervullen diverse rollen: humanitaire hulp en mensenrechteneducatie door NGO's; beleidsbeïnvloeding door maatschappelijke organisaties; economische impact via bedrijfsactiviteiten; en in het geval van gewapende actoren betrokkenheid bij conflicten, onderhandelingen of terrorismebestrijding. Internationale samenwerking met NSAs is gebruikelijk in diplomatie, humanitaire operaties en peacebuilding.

Juridisch gezien blijven staten de belangrijkste soevereine actoren, maar niet-staatelijke actoren kunnen wel rechten en verplichtingen dragen onder internationaal en nationaal recht, afhankelijk van hun aard en activiteiten. Verantwoording, transparantie en legitimiteit variëren sterk en zijn onderwerpen van debat, vooral bij financiering en macht in digitale en globale context.

De opkomst van niet-staatelijke actoren is nauw verbonden met globalisering en technologische vooruitgang, waardoor actoren sneller grensoverschrijdend kunnen opereren en invloed kunnen uitoefenen buiten traditionele staatsstructuren.