neveneffecten

Neveneffecten zijn onbedoelde aanvullende effecten die optreden bij een medische behandeling of ingreep. Ze kunnen voorkomen bij medicijnen, vaccins of procedures en treden meestal op naast het gewenste therapeutische effect. Neveneffecten zijn niet het doel van de behandeling en variëren van milde tot ernstige klachten. Soms worden ze aangeduid als bijwerkingen of ongewenste effecten.

Zij worden ingedeeld naar voorkomen: veelvoorkomend, minder vaak voorkomend en zeldzaam. Het ernstniveau en de duur verschillen per middel en per persoon. Sommige neveneffecten zijn tijdelijk en onschuldig, andere kunnen langer aanhouden en medische aandacht vereisen.

Oorzaken en mechanismen zijn divers: directe farmacologische werking, immuunreacties, interacties met andere medicijnen, of idiosyncratische reacties. Risicofactoren zijn leeftijd, lever- of nierfunctie, gelijktijdig gebruik van meerdere medicijnen en genetische variaties.

Veel voorkomende neveneffecten bij medicijnen zijn misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid, hoofdpijn, droge mond en slaapproblemen. Vaccins kunnen tijdelijke koorts en lokale reacties veroorzaken. Doelgerichte therapieën hebben vaak specifieke bijwerkingen.

Beheer richt zich op het afwegen van baten en risico’s. Bij milde neveneffecten kan men meestal afwachten of ze verdwijnen; bij hinderlijke klachten kan dosering worden aangepast, gekozen worden voor een ander middel, of aanvullende behandeling worden gegeven. Patiënten moeten ongewone of ernstige klachten melden.

Veiligheidsbewaking verzamelt neveneffecten na goedkeuring van een middel. Regulerende instanties en zorginstellingen passen informatie aan op basis van meldingen. In Nederland kunnen zorgverleners en patiënten meldingen doen bij Lareb, het Nederlands Centrum voor geneesmiddelenveiligheid, wat kan leiden tot waarschuwingen of aanpassingen in de productinformatie.