multipartijensysteem

Een multipartijensysteem, of multipartsysteem, is een politiek systeem waarin meerdere partijen kans maken om de regeringsmacht te verwerven via verkiezingen. In zo’n systeem is het zelden mogelijk dat één partij een volledige meerderheid behaalt zonder steun van anderen, waardoor coalities vaak nodig zijn.

Kenmerken zijn onder andere een doorgaans proportionele verkiezingsprocedure, waardoor partijen in verhouding tot hun stemmen aantal zetels krijgen. Dit leidt tot een grotere politieke fragmentatie en ideologische diversiteit. Het kabinet bestaat meestal uit coalitiepartners en beleid wordt in onderlinge afstemming ontwikkeld. Er kunnen meerderheidscoalities of minderheidscoalities voorkomen, afhankelijk van de steun die de partijen kunnen mobiliseren.

In de praktijk hangt de stabiliteit van een multipartijensysteem af van coalitievorming en compromisbereidheid. Coalities kunnen langdurig zijn en vertrouwen en beleidsakkoorden verstevigen, maar ze kunnen ook leiden tot onzekerheid en veranderlijk beleid bij wisselingen van coalitiepartners. Minderheidsregeringen zijn mogelijk wanneer partijen vertrouwen verkrijgen van een of meer oppositiepartijen.

Voordelen van multipartijensystemen zijn onder meer een bredere vertegenwoordiging van diverse bevolkingsgroepen, betere checks-and-balances en meer beleidsruimte voor innovatie en aanpassing. Nadelen kunnen bestaan uit complexiteit in besluitvorming, langere kabinetsvormingsprocessen en soms politieke instabiliteit door fragiele coalities of snelle koerswijzigingen.

Voorbeelden van landen met sterke multipartijfenomenen zijn onder meer Nederland, België, Zweden, Noorwegen, Finland, Duitsland en Oostenrijk. Ook in grote democratieën zoals India zijn meerdere partijen significant actief. De mate van fragmentatie wordt mede bepaald door het kiesstelsel en eventuele drempelregels.