kiesstelsel

Een kiesstelsel is de methode waarmee in een democratie stemmen worden vertaald in zetels bij verkiezingen. Het bepaalt hoe stemmen worden geteld, hoe zetels worden verdeeld en welke vormen van representatie de kiezer krijgt. Belangrijke elementen zijn kieskringen (of districten), de kiesdeler en eventuele drempels, evenals de rekenmethode die wordt gebruikt om zetels toe te kennen. Kiesstelsels worden doorgaans onderverdeeld in proportionele systemen en meerderheidsystemen, met gemengde varianten als tussenoplossing.

Proportionele systemen proberen zetels zo nauwkeurig mogelijk te verdelen naar verhouding van de stemmen. Partijen krijgen zetels naar gelang hun aandeel in het totaal aantal stemmen, meestal via een rekenmethode zoals de D'Hondt- of Hagenbach-Bischoffmethode. In veel PR-stelsels bestaan meerdere zetels per kieskring, en kunnen drempels voorkomen (bijv. 3-5%) om fragmentatie te beperken of om kleine partijen uit te sluiten.

Meerderheidssystemen kennen vaak kleinere districten en kent meestal de kandidaat met de meeste stemmen die een zetel. Dit leidt doorgaans tot sneller gevormde coalities en minder partijen, maar kan ondervertegenwoordiging van minderheden veroorzaken. Gemengde systemen combineren elementen van beide benaderingen, bijvoorbeeld met een deel van de zetels verdeeld via PR en een deel via districten.

Kiesstelsels beïnvloeden politieke representatie, coalitievorming en stabiliteit, en worden in veel landen regelmatig onderwerp van debat en hervormingsvoorstellen.