Kiesstelsels

Een kiesstelsel is een verzameling regels die bepaalt hoe stemmen worden omgezet in zetels bij verkiezingen. Belangrijke elementen zijn hoe stemmen geteld worden, hoeveel zetels er in een district zijn, welke drempels er bestaan voor partijen, en hoe kandidaten op lijsten of in districtsgewijs stemmen worden geselecteerd. Het doel van een kiesstelsel is om de stemmen zo om te zetten in representatie die zo recht mogelijk aansluit bij de onderliggende winnaar.

Kiesstelsels worden meestal onderverdeeld in drie hoofdtypen: proportionele representatie, meerderheidsstelsels en gemengde systemen. Proportionele representatie streeft naar zetelaantallen die procentueel overeenkomen met de stemmen per partij. Dit gebeurt vaak in meerdere zetels tellende districten via partijlijsten, met methoden zoals D’Hondt of Sainte-Laguë om zetels toe te kennen. Proportionele systemen bevorderen vaak meer partijen en coalitieregeringen, maar kunnen leiden tot minder beslissende meerderheden. Meerderheidsstelsels, zoals het districtengewijs stemmen winnen met de meeste stemmen (first-past-the-post) of een tweede stemronde, geven eerder de voorkeur aan duidelijke meerderheidscoalities maar kunnen de zetelverdeling minder proportioneel maken. Gemengde systemen combineren elementen van beide, bijvoorbeeld door een deel van de zetels toe te kennen volgens proportionele regels en een ander deel via meerderheidsdistrictsverkiezingen.

Andere systemen omvatten het single transferable vote (STV), waarbij kiezers voorkeuren rangschikken en zetels worden verdeeld via voorkeuren, en varianten als het single non-transferable vote (SNTV). Kiesstelsels hebben invloed op vertegenwoordiging, partijlandschap, stabiliteit en regeringsvorming, en worden vaak aangepast om politieke doelen en historische contexten te weerspiegelen.