partijlijsten

Partijlijsten zijn de lijsten met kandidaten die een politieke partij aan het publiek presenteert bij verkiezingen in systemen met evenredige vertegenwoordiging. Het doel is om stemmen om te zetten in zetels: het aantal zetels dat een partij krijgt, bepaalt hoeveel kandidaten van de lijst een zetel ontvangen, meestal in volgorde van de lijst.

Er bestaan verschillende typen lijsten. Bij een gesloten lijst bepaalt de partij de volgorde van de kandidaten en stemmen kiezers alleen op de partij uit, waardoor de topkandidaten als eerste zetels verwerven. Bij open of semi-open lijsten kunnen kiezers ook kandidaten op de lijst kiezen of via voorkeurstemmen de uiteindelijke rangorde beïnvloeden. In sommige systemen kunnen sterke voorkeurstemmen kandidaten naar voren halen ten koste van anderen.

Het samenstellen van de lijst gebeurt doorgaans door partijorganen of affiliaties, mogelijk met input van leden, regio’s of afdelingen. Bij de selectie worden vaak criteria toegepast zoals geografische representatie, ervaring, deskundigheid en diversiteit, waaronder genderquota of etnische en regionale balans. De lijst kan ook veranderingen ondergaan na interne procedures of primaries voordat ze wordt ingediend.

Invloed en kritiek. Partijlijsten sturen in belangrijke mate welke kandidaten uiteindelijk zetels krijgen, wat de relatie tussen kiezers en individuele kandidaten beïnvloedt en de partijdiscipline versterkt. Kritieken richten zich op het opportunistische karakter van topkandidaten, de mogelijkheden voor interne partijen om invloed uit te oefenen op beoordelingen van kandidaten, en de beperkte directe keuzevrijheid voor individuele stemmers in gesloten-lijstsystemen.