meerderheidsstelsels

Meerderheidsstelsels zijn verkiezingssystemen waarin zetels of posities worden toegekend aan kandidaten of partijen die een meerderheid van de stemmen behalen. In veel varianten is een absolute meerderheid vereist, meestal meer dan 50 procent, in elke kieskring. Als in de eerste stemronde geen kandidaat deze drempel haalt, volgt meestal een tweede ronde of een mechanisme waarbij stemmen worden herverdeeld totdat een kandidaat een meerderheid bereikt.

Er zijn verschillende vormen van meerderheidsstelsels. Een veelvoorkomende variant is het twee-rondestelsel, waarbij in de eerste ronde kandidaten strijden en bij gebrek aan een absolute meerderheid een tweede ronde wordt gehouden tussen de koplopers. Een andere variant is het instant-runoff voting of preferentieel stemmen, waarbij kiezers hun kandidaten in volgorde van voorkeur rangschikken; na opeenvolgende eliminatie van de minst gekozen kandidaten worden de overgebleven stemmen herverdeeld totdat een kandidaat een meerderheid heeft. Bijkomende varianten bestaan in multi member districten, waar vaak een blokstem of andere meerderheidsregels gelden.

Voorbeelden van landen waar meerderheidsprincipes in praktijk worden toegepast, zijn Frankrijk met het twee-rondes systeem voor volksvertegenwoording en Australië met preferentieel stemmen voor het lagerhuis. In veel landen met single-member districten is het systeem echter verwant aan een meerderheidsregel zonder tweede ronde, waardoor de winnaar soms een meerderheid van de stemmen verwerft maar niet altijd een absolute meerderheid.

Voordelen van meerderheidsstelsels zijn onder meer duidelijke verantwoordelijkheid en de neiging tot stabiele regeringen. Nadelen kunnen ondervertegenwoordiging van minderheden en disproportionaliteit van zetels ten opzichte van de stemmen opleveren, vooral wanneer partijen regionaal sterk verdeeld zijn.

Zie ook: evenredige vertegenwoordiging, districtenstelsel, kiesstelsel.