misinformatieeffect

Misinformatieffect, of misinformatie-effect, is een geheugenfenomeen waarbij na een gebeurtenis ontstane of toegediende informatie het herinneren van de gebeurtenis verstoort. Dit kan leiden tot valse herinneringen of onjuiste details bij het oproepen van wat er echt is gebeurd, vooral bij getuigenverklaringen.

Het begrip komt uit het werk van Elizabeth Loftus en collega’s. In klassiek onderzoek zagen deelnemers een korte film of een reeks beelden van een ongeval en beantwoordden daarna vragen waarbij het gebruikte werkwoord varieerde (bijv. “smashed” versus “hit”). De formulering beïnvloedde de gerapporteerde snelheid en kon ervoor zorgen dat deelnemers details toevoegden die niet aanwezig waren, zoals het waarnemen van glas op de weg bij de groep die “smashed” kreeg voorgesteld.

De mechanismen achter het misinformatieffect omvatten fouten in source monitoring (het onderscheid tussen echte waarneming en later ingebrachte informatie), en integratie van plausibele misinformatie in het geheugen. Ook imaginatie kan het geheugen beïnvloeden: wanneer mensen zich het scenario voorstellen, neemt de overtuiging toe dat het echt gebeurd is.

Factoren die de kwetsbaarheid beïnvloeden zijn onder meer leeftijd (kinderen zijn vaak vatbaarder), de plausibiliteit en detaillering van de misinformatie, de tijd tussen gebeurtenis en misinformatie, en de cognitieve draaglast of stress tijdens de gebeurtenis. De misinformatie kan vooral sterk zijn in getuigenverklaringen en juridisch relevante situaties.

In de praktijk heeft dit geleid tot aandacht voor zorgvuldig interviewerwerk, zoals cognitieve interviews en waarschuwingen vooraf om ongepaste suggesties te voorkomen, en voor pogingen om misinformatie na de feiten te corrigeren. De mate van invloed kan variëren en hangt af van context en uitvoering.