legitiemiteit

Legitiemiteit is een begrip uit de politieke wetenschappen en sociologie dat verwijst naar het geloof of de acceptatie door een bevolking dat een gezag, instelling of regel rechtmatig is en het verdient om gevolgd te worden. Het onderscheidt zich van legaliteit: iets kan volgens de regels zijn, maar toch geen bredere legitimiteit genieten, en andersom.

Theoretici onderscheiden diverse bronnen van legitimiteit. Max Weber maakte onderscheid tussen traditioneel gezag (gebaseerd op lang bestaande gebruiken), charisma (gebaseerd op de persoonlijke kwaliteiten van een leider) en rational-legal gezag (gebaseerd op een systeem van regels en functies). Andere benaderingen benadrukken het sociaal contract en toestemming: legitimiteit ontstaat wanneer macht wordt gerechtvaardigd, de rechten worden beschermd en de gouverneur de volkswil bezit en weerspiegelt.

Legitimiteit heeft meerdere dimensies. Procedurele legitimiteit draait om eerlijke procedures: vrije en eerlijke verkiezingen, gelijke behandeling voor de wet, een onafhankelijke rechterlijke macht en transparante besluitvorming. Substantieve legitimiteit gaat over resultaten: het leveren van publieke goederen, rechtvaardigheid en economische prestaties. Inbrengelijke legitimiteit (input) betreft participatie en publieke deliberatie; uitvoeringsmatige legitimiteit (output) betreft effectieve beleidsuitkomsten. Internationaal kan legitimiteit voortkomen uit erkenning door andere staten en naleving van internationale normen.

Factoren die legitimiteit versterken zijn onder meer goed bestuur, rechtsstatelijkheid, verantwoording, inclusie van diverse groepen, bescherming van rechten, anticorruptie en geloofwaardig presteren. Legitimiteit kan ondermijnen door machtsmisbruik, repressie of uitsluiting van groepen.

Discussies over legitimiteit ontstaan in situaties van democratische achteruitgang, populisme of supranationale macht, waarin gezag zonder brede toestemming of transparante legitimatieprocessen wordt uitgeoefend. Metingen richten zich op vertrouwen, naleving en perceptie van eerlijkheid, naast evaluaties van institutioneel functioneren.