kennisleer

Kennisleer is de tak van de filosofie die zich bezighoudt met kennis: wat kenmerkt kennis, hoe verkrijg je het, en wat zijn de grenzen ervan. Traditioneel wordt kennis vaak gedefinieerd als gerechtvaardigde ware overtuiging (justified true belief), maar die definitie wordt betwist door problemen zoals Gettier.

Belangrijke onderwerpen in de kennisleer zijn onder meer de aard en criteria van kennis, de bronnen van kennis en de aard van justificatie, en de relatie tussen waarheid, geloof en rechtvaardiging. Bronnen van kennis worden vaak genoemd als zintuiglijke waarneming, verstand, geheugen, redenering en getuigenissen, hoewel elke bron zijn beperkingen heeft en soms tot fouten kan leiden.

Theoretische stromingen in de kennisleer proberen uit te leggen hoe overtuigingen gerechtvaardigd kunnen zijn. Foundations en coherentism proberen de structuur van weten te modelleren: foundationalism zoekt naar onbetwiste grondslagen, coherentism ziet rechtvaardiging als een samenhangend netwerk. Reliabilisme benadrukt het betrouwbaar functioneren van de cognitieve processen. Internalism versus externalism gaat over of justificatie intern toegankelijk moet zijn voor een subject; rationalisme en empirisme contrasteren aangeboren kennis met ervaringskennis, terwijl contextualisme en externalisme recente invullingen geven aan de relatie tussen context en kennis.

Verder ontwikkelen zich subvelden zoals sociale epistemologie, die kijkt naar kennis als resultaat van groepsprocessen en getuigenissen; epistemologie van getuigenissen; en praktische epistemologie die zich bezighoudt met kennis in het dagelijks leven, onderwijs en wetenschappelijke praktijk.

Historisch gezien lopen de ideeën van Plato en Descartes door tot Kant en de moderne analyses zoals Gettier-problemen, die de traditionele definie van kennis challengen. De kennisleer heeft invloed op wetenschap, recht, media en technologie, en vormt een basis voor kritisch en zorgvuldig denken.