informatieverwerkingstheorie

Informatieverwerkingstheorie is een cognitieve psychologische benadering die cognitieve processen beschrijft als informatie die door een reeks verwerkingsstadia stroomt: waarnemen, verwerken, opslaan en ophalen.

Historisch gezien ontstond de theorie in de jaren vijftig en zestig als antwoord op behavioristische opvattingen en werd zij beïnvloed door het multistore-model van Atkinson en Shiffrin. Vervolgens werd het werkgeheugenmodel ontwikkeld door Baddeley en Hitch, waarmee de rol van actief verwerken en korte termijn opslag werd benadrukt.

Belangrijke concepten zijn onder meer sensorisch geheugen, aandacht als poort naar het werkgeheugen, en het werkgeheugen met beperkte capaciteit en verwerkingssnelheid. Langetermijngeheugen bevat opgebouwde kennis en vaardigheden. Encoding (codering) en retrieval (ophalen) bepalen wat wordt opgeslagen en later weer beschikbaar komt. Strategieën zoals chunking (het samenvoegen van gerelateerde informatie), elaboratie, herhaling en oefening vergroten de kans op opslag in het langetermijngeheugen, en automatisering vermindert de belasting tijdens herhaalde taken.

Toepassingen: in onderwijs en leeronderzoek wordt rekening gehouden met de beperkingen van het werkgeheugen om instructie efficiënter te maken. Voorbeelden zijn het opdelen van informatie in beheersbare brokjes (chunking), het verminderen van onnodige cognitieve belasting, en het bevorderen van retrieval-practice en expliciete leerstrategieën.

Kritiek en hedendaagse relevantie: de theorie wordt bekritiseerd omdat ze een sterk computer-achtig beeld van cognitie kan geven en minder aandacht heeft voor sociale en culturele factoren. Nieuwe benaderingen benadrukken de interactie tussen automatische en gecontroleerde processen, met aandacht voor metacognitie en motivatie. Desondanks blijft informatieverwerkingstheorie een fundamenteel referentiekader voor het bestuderen van geheugen en leren en voor het ontwerpen van didactische materialen.