indicatieve

Indicatieve, in Dutch usually referred to as de indicatieve wijs, is de grammaticale wijze die wordt gebruikt om feiten, realiteit en directe uitspraken weer te geven. Het is de meest gebruikelijke en fundamentele modus in het Nederlands, en omvat de meeste declaratieve zinnen. In tegenstelling tot de indicatieve wijs staat de conjunctieve (subjunctive) wijs, die in het moderne Nederlands nauwelijks nog opzettelijk wordt gebruikt buiten formele of literaire contexten.

De indicatieve wijs kent verschillende tijden. De tegenwoordige tijd (present) geeft actuele handelingen weer: ik werk, jij werkt, hij werkt. De onvoltooid verleden tijd (verleden tijd) vertelt over gebeurtenissen in het verleden: ik werkte, jij werkte, hij werkte. De voltooide tijd (perfect) combineert een hulpwerkwoord met een voltooid deelwoord: ik heb gewerkt, jij hebt gewerkt, hij heeft gewerkt. De voltooide verleden tijd (plusquamperfect) gebruik vaak had/was + voltooid deelwoord: ik had gewerkt, jij was gekomen. Wat toekomst betreft wordt in het Nederlands meestal de tegenwoordige tijd met tijdsaanduiding gebruikt of met een periphrastische constructie zoals met zullen of met gaan: ik zal werken; ik ga werken.

Gebruikscontekst: de indicatieve wijs drukt feiten en realistische gebeurtenissen uit, zowel in directe uitspraken als in indirecte rede. In rapporterende contexten behoudt de indicatieve wijs meestal de tijd van het beoogde feit (bijvoorbeeld in indirecte rede: ze zei dat ze kwam, waarbij uitdrukking van de realiteit centraal staat).

Herkomst en verwant: de term indicatief komt van het Latijnse indicativus, afgeleid van indicare, ‘aangeven’ of ‘aanduiden’. In vele talen is deze wijs de standaard voor feitelijke beweringen, terwijl een aparte subjunctieve of conjunctieve wijs elders meer markering van wens, twijfel of irrealis uitdrukt.