gradenboog

Een gradenboog is een kromme schaal die in graden is onderverdeeld en wordt gebruikt om hoeken te meten of weer te geven. De term verwijst naar het gebogen onderdeel op meetinstrumenten waarop de gradenmarkeringen zijn aangebracht. Gradenbogen komen voor in verschillende vormen en toepassingen; hun kernfunctie is het leveren van een nauwkeurige weergave van draaiingen en richtingen.

De markeringen op een gradenboog variëren van eenvoudige indelingen met één graad per segment tot meer gedetailleerde schalen. Vaak is de schaal een halve cirkel (0 tot 180°) of een volledige cirkel (0 tot 360°). Verdeling in minuten en seconden (1° = 60′, 1′ = 60″) komt regelmatig voor, en sommige hedendaagse gradenbogen gebruiken decimale graden.

Gradenbogen komen voor in verschillende meetinstrumenten. Voorbeelden zijn een protractor (hoekmeter) en de gradenkring van theodolieten; navigatie-instrumenten zoals sextanten maken ook gebruik van een gradenboog. In moderne apparaten kunnen digitale lezers of verglasingen naast de traditionele markeringen aanwezig zijn.

Toepassingen omvatten het aflezen van hoeken tussen lijnen, het bepalen van richtingen op kaarten, en het afstellen van instrumenten voor landmeting en astronomie. In vakgebieden zoals wiskunde, bouwkunde en cartografie dient de gradenboog als een basisreferentie voor precisie en berekeningen.

Naam en oorsprong: gradenboog is samengesteld uit graden en boog. De ontwikkeling van gradenbogen gaat terug tot de oudheid en de middeleeuwen, toen geometrische verhoudingen en navigatietechnieken nauwkeurige hoekmetingen vereisten. Vandaag blijft de gradenboog een fundamenteel hulpmiddel in zowel traditionele als moderne meetkunde.