gezinsverbanden

Gezinsverbanden is een term die in de sociologie en demografie wordt gebruikt om de groep mensen te beschrijven die door familiebanden met elkaar verbonden zijn en vaak samen een huishouden vormen. Een gezinsverband omvat doorgaans ouders en hun kinderen, maar kan ook meergeneratiegezinnen bevatten, zoals grootouders die bij het gezin wonen of ouders met pleeg- of stiefkinderen. In de praktijk kan de exacte definitie per land of instelling verschillen: soms wordt een gezinsverband onderscheiden van een huishouden op basis van verwantschap en zorg- of inkomstenrelaties, terwijl in andere gevallen de feitelijke samenwoning centraal staat.

Statistische bronnen gebruiken gezinsverbanden om aanwijzingen te geven over demografische kenmerken en sociale behoeftes. Zo worden indicatoren als gezinsgrootte, samenstelling, inkomen, arbeidsparticipatie van ouders en de behoefte aan kinderopvang vaak afgeleid van de aard van het gezinsverband. Types gezinsverbanden die vaak voorkomen zijn kerngezinnen (twee ouders met kinderen), éénoudergezinnen en samengestelde gezinnen. Ook meervoudig generatiegezinnen vallen onder de noemer wanneer er sprake is van gezamenlijke zorg of economische afhankelijkheid tussen generaties.

Het begrip is relevant voor beleid en onderzoek. Het bepaalt mede welke maatregelen en voorzieningen toegankelijk zijn, zoals kinderbijslag, belastingvoordelen, sociale zekerheid en ondersteuning bij participatie in de arbeidsmarkt. Daarnaast beïnvloedt het onderzoek naar armoede, onderwijs en zorguitgaven hoe gezinnen zich tot elkaar verhouden en hoe maatschappelijke veranderingen, zoals vergrijzing of migratie, het gezinsleven beïnvloeden. Uitdagingen bij het gebruik van gezinsverbanden betreffen onder meer variaties in definities en vergelijkbaarheid tussen databronnen.