framingeffecten

Framingeffecten verwijzen naar een groep cognitieve biases waarbij de besluitvorming wordt beïnvloed door de wijze waarop informatie of opties worden gepresenteerd, zelfs als de inhoud identiek is. Ze vallen binnen de bredere categorie van heuristieken en zijn nauw verbonden met de prospecttheorie van Kahneman en Tversky. Een win-frame (gain frame) presenteert de uitkomst als winst, terwijl een verlies-frame (loss frame) de consequenties van niet-succes benadrukt. Bijvoorbeeld, bij twee identieke gezondheidsopties kan de ene formulering spreken van een 90% overlevingskans, terwijl de andere dezelfde situatie presenteert als een 10% mortaliteitskans. Daarnaast bestaan attribute-frames (een specifiek kenmerk wordt positief of negatief gepresenteerd) en goal-frames (doelen geformuleerd als vermijden van verlies).

De onderliggende verklaring ligt in de prospecttheorie: mensen zijn verliesaversie en hechten meer waarde aan vermeden verliezen dan aan vergelijkbare winsten. Dit leidt tot verschuivingen in risicogedrag afhankelijk van framing; bij winnen kiezen mensen voor zekerheid, bij verlies eerder voor risico's.

Onderzoek toont dat framingeffecten in diverse domeinen voorkomen, zoals gezondheidscommunicatie, financiële besluitvorming en publiek beleid. De grootte en stabiliteit van de effecten variëren met context, framing, en individuele kenmerken. In recente jaren is er kritiek op replicatie en generaliseerbaarheid van sommige bevindingen, en aanwijzingen dat culturele en scenario-specifieke factoren meespelen.

Toepassingen en ethiek: framing wordt gebruikt in marketing, gezondheidscommunicatie en beleidsvorming om reacties te sturen. Tegelijk wenst men transparantie en autonomie: misbruik van framing kan manipulatief zijn. Zie ook prospecttheorie, framing in de media.