fototoxiciteit

Fototoxiciteit is een huidreactie die optreedt wanneer een photosensibiliserend middel aanwezig is op de huid of in het lichaam en vervolgens blootstelling aan zonlicht, meestal ultraviolet A (UV-A), optreedt. De reactie is dosisafhankelijk en niet immuun gemedieerd, wat betekent dat herhaalde blootstelling of hogere concentraties van het middel de kans en ernst van de reactie verhogen.

Mechanisme en oorzaken: het photosensitizer molecuul absorbeert licht en komt in een geëxciteerde toestand, wat leidt tot vorming van reactieve zuurstofreacties die huidcellen beschadigen. Dit resulteert in erytheem, pijn, zwelling en soms blaren. Veel voorkomende veroorzakers zijn onder meer tetracyclines en fluoroquinolonen, diuretica zoals thiaziden, sulfonamiden, sommige antipsychotica, en plantaardige of industriële producten zoals bergamotolie. De reactie treedt meestal op op geheugenplekken die aan zonlicht zijn blootgesteld.

Klinische presentatie: patiënten ontwikkelen vaak snel na blootstelling een zonverbrande-achtige huidafwijking, begrensd aan zonbeschenen gebieden zoals gezicht, armen en decolleté. Klachten zijn pijn, branderigheid en bij ernstigere gevallen blaren. Fototoxiciteit kan ook voorkomen bij andere fotoactieve verbindingen, maar is meestal dose- en blootstellingsafhankelijk.

Diagnose en onderscheid: de diagnose is gebaseerd op medische voorgeschiedenis (gebruik van een photosensibiliserend middel en recente zonblootstelling) en klinisch beeld. Fototoxiciteit is dosisafhankelijk, terwijl fotoallergie een immuun gemedieerde reactie is die vaak pas na sensitivering optreedt en pruritusueus kan zijn.

Behandeling en preventie: stop of vervang het veroorzakende middel indien mogelijk, vermijd zonblootstelling en gebruik beschermende maatregelen zoals kleding en zonnebrandcrème met hoge UVA-bescherming. Lokale zorg voor huidklachten en analgesie kunnen volstaan; bij ernstige gevallen is medische evaluatie nodig. Preventie omvat voorlichting over geneesmiddelen- en zonneexpositie en het plannen van therapieën rondom zonrijke periodes.