eencellig

Eencellig of unicellulair verwijst naar organismen die bestaan uit één enkele cel en alle noodzakelijke levensfuncties in die ene cel uitvoeren. Daartoe behoren stofwisseling, energieproductie, groei en reactie op de omgeving. Sommige eencellige organismen kunnen zich in nauwere associaties bevinden of kolonies vormen, maar de kern blijft één cel per individu.

De groep omvat zowel prokaryoten als eukaryoten. Prokaryoten, zoals bacteriën en archaea, hebben geen celkern en missen membraangebonden organellen. Eencellige eukaryoten, bijvoorbeeld protozoa, sommige algen en gist, bezitten wel een celkern en membranelle organellen, wat hen in staat stelt complexere processen uit te voeren.

Kenmerken en functies van eencellige organismen zijn divers. Ze hebben een plasmamembraan, cytoplasma en genetisch materiaal; bij eukaryoten bevindt dit zich in een kern. Veel eencellige organismen bewegen met behulp van flagellen of trilharen, of blijven stilstaand. Hun energievoorziening kan via fotosynthese, aerobe ademhaling of anaerobe metabolische routes plaatsvinden, afhankelijk van de soort en de omgeving.

Voortplanting gebeurt meestal ongeslachtelijk. Prokaryoten planten zich meestal voort door binaire deling. Eencellige eukaryoten kunnen zich vormen door mitose en eenvoudige delingsmechanismen, en ook door ongeslachtelijke knoppen of knopvorming bij gisten. Sommige soorten hebben ook seksuele vormen van voortplanting, waardoor genetische uitwisseling mogelijk is.

Ecologisch en menselijk belang is groot. Eencellige organismen spelen sleutelrollen als producenten in voedselketens (bijvoorbeeld cyanobacteriën en algen), afbrekers van organisch materiaal en symbionten in meerdere ecosystemen. Ze zijn ook belangrijke modellen in onderzoek, en sommige zijn bemachtigingen bij fermentatie, biotechnologie en geneeskunde. Pathogenen zoals bepaalde bacteriën en protozoa kunnen ziekten veroorzaken, terwijl vele others nuttige functies leveren in gezondheid en industrie.