doelreceptoren

Doelreceptoren zijn moleculaire structuren waarop bioactieve stoffen zoals endogene liganden (neurotransmitters, hormonen) of farmacologische middelen zich kunnen binden om een fysiologisch of pathofysiologisch antwoord te genereren. Zij vormen de belangrijkste doelwitten bij medicijnontwerp en bepalen mede welke effecten een geneesmiddel kan veroorzaken.

Doelreceptoren bevinden zich meestal op het celmembraan, maar kunnen ook in het cytoplasma of de celkern voorkomen. Voorbeelden van hoofdtypen doelreceptoren zijn G-eiwitgekoppelde receptoren (GPCR's), ligand gated ionkanalen, receptor-kinasen (zoals receptor-tyrosine kinases) en intracellulaire receptoren voor lipofiele liganden (bijv. steroidhormonen).

Werking: binding van een ligand induceert conformational changes die signaaltransductie en cellulaire respons activeren of remmen. De farmacologische respons hangt af van de affiniteit van het ligand, de intrinsieke werkzaamheid (efficacy) en de beschikbaarheid van receptoren. Concepten als agonist, antagonist, partiële agonist en inverse agonist beschrijven verschillende uitkomsten van receptorstimulatie.

In de farmacologie en geneeskunde dienen doelreceptoren als cruciale punten voor therapie. Doelselectie en middelkeuze (bijv. selectiviteit en potency) bepalen werkzaamheid en veiligheid. Ontdekking van doelreceptoren gebeurt via screening en structuurgebaseerd ontwerp, terwijl veranderingen in expressie en desensitisatie uitdagingen kunnen vormen bij langdurig medicijngebruik.