derdenperspectief

Derdenperspectief is een vertelperspectief waarbij een verteller buiten de personages staat en het verhaal beschrijft vanuit een extern gezichtspunt. De verteller verwijst naar personages in de derde persoon (hij, zij, het) en heeft meestal geen eigen ik-vertellende stem. Dit staat tegenover het ik-vertellen (eerste persoon) en het jij-vertellen (tweede persoon).

Er bestaan verschillende vormen van derdenperspectief: a) alwetende of onbegrensde verteller (omniscient), die kennis heeft over meerdere personages, gebeurtenissen en achtergronden; b) personale of beperkte derde-persoon, die de innerlijke gedachten en waarnemingen beperkt tot één hoofdpersonage; c) objectieve of dramatische derde-persoon, die gebeurtenissen observeert zonder toegang tot innerlijke gedachten; d) wisselende focalisatie, waarbij de verteller van hoofdstuk tot hoofdstuk of scène wisselt tussen verschillende personages. Ook kan de derde-persoon verteller onbetrouwbaar zijn, waardoor de lezer kritisch naar de gebeurtenissen moet kijken.

Het gebruik van het derde perspectief beïnvloedt wat de lezer weet, wanneer en in welke mate. Een alwetende verteller kan complexere verhaallijnen belichten, terwijl een beperkte verteller meer spanning en identificatie met een enkel personage mogelijk maakt. Een objectieve verteller kan ruimte laten voor interpretatie, en wisselende focalisatie kan gelaagdheid en structuur aan het verhaal geven.

In fictie en non-fictie is derdenperspectief veelvoorkomend in romans en scenario's. In film en televisie kan de derde persoon tot uitdrukking komen via cameravoering, montage en voice-over, die de kijker afstand geeft ten opzichte van de personages of juist meerdere perspectieven tegelijkertijd belicht.