consonantsysteem

Consonantsysteem is een term uit de taalkunde die verwijst naar het geheel van consonanten dat in een taal voorkomt, inclusief hoe ze worden uitgesproken (articulatie), welke klanken als fonemen gelden en hoe hun klankrelaties zijn georganiseerd. Het omvat zowel het fonemische inventaris als de allofonen en de regels die hun verspreiding en combinatie bepalen.

Een consonantsysteem bevat verschillende categorieën klanken: stops (plosieven), fricatieven, affricaten, nasalen, lateralen en approximanten. De plaatsen van articulatie omvatten bilabiaal, labiodentaal, dental, alveolair, post-alveolair, palataal, velaar, uvulaar en glottaal. Bij de klanken komen kenmerken als stemhebbend versus stemloos en aspiratie in sommige talen voor, en in diverse talen bestaan aanvullende trekjes zoals retroflexie of andere fonetische verschijnselen.

De distributie van consonanten wordt geregeld door phonotactische beperkingen: welke klanken in welke posities voorkomen binnen een woord, welke consonantclusters zijn toegestaan, en hoe klanken veranderen door context, bijvoorbeeld assimilatie of andere klankverschijnselen. Veel talen kennen allofonen die fonemische klanken beïnvloeden afhankelijk van omliggende klanken of positie in een woord.

Variatie tussen talen is groot: sommige talen hebben uitgebreide consonantreeksen, anderen beperken zich tot een klein systeem. Het consonantsysteem beïnvloedt ook orthografie en spelling; hoewel de geschreven vorm vaak een gedeeltelijke weerspiegeling geeft van de klank, kan de relatie tussen fonetiek en grafie aanzienlijk variëren. Diachrone verandering kan leiden tot verschuivingen in articulatie en fonemisch contrast.