associatieonderzoeken

Associatieonderzoeken zijn onderzoeksontwerpen in de gezondheidswetenschappen die gericht zijn op het vaststellen of een blootstelling, factor of genetische variant geassocieerd is met een gezondheidsuitkomst. Ze zijn overwegend observationeel van aard en leveren associatiestatistieken op zoals odds ratio, relatieve risico of hazard ratio. Een centrale eis is dat een associatie niet per se causaliteit impliceert; uit associatie alleen kunnen doorgaans geen definitieve conclusies over oorzaak en gevolg getrokken worden.

Veelvoorkomende vormen van associatieonderzoeken zijn cross-sectionele studies, case-control studies en cohortstudies. Cross-sectionele studies meten blootstelling en uitkomst tegelijk en kunnen vooral informatie geven over prevalentie, maar kunnen temporele volgorde niet bevestigen. Case-control studies vergelijken voorafgaand blootstellingsstatus tussen personen met de uitkomst (gevallen) en zonder de uitkomst (controles). Cohortstudies volgen blootgestelde en onblootgestelde groepen over tijd om incidentieverschillen te bepalen en kunnen beter temporale relaties aangeven. Daarnaast bestaan genetische associatiestudies zoals GWAS, die zoeken naar associaties tussen genetische varianten en ziekten of eigenschappen en vaak grote populaties vereisen.

Belangrijke analysemiddelen zijn maatregelen van associatie (odds ratio, relatieve risico, hazard ratio) en technieken om confounding en bias te minimaliseren (multivariate modellen, matching, stratificatie). Beperkingen omvatten confounding, selectie- en informatieve biases, en het risico op reverse causation. Kwaliteit en rapportage worden bevorderd door richtlijnen zoals STROBE voor observationele studies en STREGA voor genetische associatiestudies, met aandacht voor ethische aspecten en privacy.

Associatieonderzoeken spelen een rol bij het identificeren van risicofactoren en mogelijke determinanten van gezondheid, maar bevindingen vereisen vaak bevestiging door triangulatie met andere onderzoeksontwerpen en methoden om causaliteit sterker te onderbouwen.