aspiratief

Aspiratief (ook aspiratief) is een term uit de linguïstiek die verwijst naar een grammaticale categorie die in sommige talen wordt gebruikt om de wijze waarop een handeling wordt uitgevoerd te markeren, met name een ademhaling-gerelateerde wijze van handelen. Het is niet hetzelfde als fonetische aspiratie van consonanten. In talen waarin aspiratief voorkomt, kan deze categorie deel uitmaken van het werkwoordssysteem als een apart morfeem, als een voorvoegsel, als een achtervoegsel, of als een apart partikel dat met het werkwoord wordt gecombineerd.

De aspiratief wordt meestal uitgedrukt met een morfeem of partikel die samen met tijd, aspect en modaliteit het handelen van de spreker extra nuanceren. De concrete vorm verschilt per taal: sommige talen kennen een suffix, andere een prefix, of een periphrastische constructie met een apart woord. De betekenis is vaak gerelateerd aan de wijze van uitvoering van de handeling, bijvoorbeeld snel of energiek, of aan een narratieve, directe vertelstijl.

Historisch en typologisch gezien wordt aspiratief gepositioneerd als een aandachtscategorie die de manier van optreden van een handeling benadrukt. Het kan samenhangen met context zoals directe rede, spontane handelingen of een snelle start van een actie. In sommige analyses wordt aspiratief geplaatst bij aspect, mood of evidentialiteit; de exacte classificatie varieert tussen talen.

Het begrip is relatief zeldzaam en wordt in talenstudies besproken; sommige taalkundigen beschouwen aspiratief als een zelfstandig category, anderen zien het als een verwante of afgeleide markering binnen bestaande systemen van aspect en mood. De status en realisatie hangen sterk af van de taal en de analyse van de desbetreffende grammaticale structuur.

Zie ook: aspiratie, aspect, mood, evidentialiteit.