vertelstijl

Vertelstijl is de manier waarop een verhaal verteld wordt: wie vertelt, vanuit welk perspectief, met welke toon en welk tempo, en welke stijlmiddelen daarbij worden ingezet. Het betreft zowel de stem van de verteller als de structuur van de vertelling en de wijze waarop gebeurtenissen aan de lezer gepresenteerd worden.

Vertelinstantie en focalisatie: de verteller kan alwetend zijn, allesziend, of beperkt tot wat een personage waarneemt (personaal verteller). Een ik-verteller vertelt vanuit het perspectief van een personage in de ik-vorm. Focalisatie bepaalt wat wel of niet bekend is voor de verteller en hoe gebeurtenissen aan de lezer worden gepresenteerd (intern of extern). Een onbetrouwbare verteller kan de waarheid betrekkelijk maken.

Tijd en tempo: vertelstructuur kan lineair zijn of met flashbacks, vooruitblikken en verschuivingen; de verhouding tussen vertelde tijd (hoe lang het verhaal duurt) en vertelde tijd (tijd in het verhaal) beïnvloedt ritme en suspense. Tempo en toon kunnen versnellen bij spanning, vertragen bij beschrijving.

Stijl en taal: direct en indirecte rede, dialoog, beschrijvende passages, beeldspraak, syntaxis en herhaling dragen bij aan de sfeer en het register (formeel, informeel). De keuze voor spreektaal, literair taalgebruik of een mengeling vormt een belangrijk onderdeel van de vertelstijl.

Betekenis en toepassing: vertelstijl bepaalt hoe lezers een verhaal ervaren en hoe thema's worden gepresenteerd. In de literatuur hebben verschillende tradities en genres hun eigen kenmerkende vertelstijlen, en moderne werken experimenteren vaak met niet-voorspelbare vertelriemen en meerdere vertellers.