antigeenen

Antigenen zijn moleculen of moleculaire fragmenten die door het immuunsysteem herkend kunnen worden en een immuunrespons kunnen oproepen. Ze bestaan uit verschillende macromoleculen, zoals eiwitten, koolhydraat- en lipidenstructuren, en komen voor bij ziekteverwekkers, allergenen of andere bronnen. Sommige antigenen zijn afkomstig van buiten het lichaam, andere zijn autoantigenen of endogene antigenen. Kleine moleculen zijn vaak immunogeen alleen wanneer ze gekoppeld zijn aan grotere draagstoffen (hapten).

Een antigen bevat epitopen, de specifieke delen die door antilichamen of T-celreceptoren worden herkend. Immunogeniciteit is het vermogen van een molecuul om een immuunrespons te induceren en hangt af van factoren zoals grootte, complexiteit, stabiliteit en de context van blootstelling (bijv. aanwezigheid van adjuvans).

Voor de herkenning en verwerking van antigenen spelen antigen-presenterende cellen een sleutelrol: dendritische cellen, macrofagen en B-cellen nemen antigenen op, verwerken ze en presenteren fragmenten via MHC-moleculen aan T-cellen. Exogene antigenen worden meestal gepresenteerd aan CD4+ T-cellen via MHC klasse II, endogene antigenen aan CD8+ T-cellen via MHC klasse I. B-cellen kunnen direct antigenen herkennen en antistoffen produceren, waardoor een humorale immuunrespons ontstaat.

Antigenen worden doorgaans onderverdeeld in exogene (van buiten de cel), endogene (intracellulair) en autoantigenen of alloantigenen (tussen individuen). Epitopen kunnen kruisreactief zijn, wat tot kruisreactiviteit tussen verschillende antigenen kan leiden.

Toepassingen en klinische relevantie omvatten vaccinontwikkeling, diagnostiek van infectieziekten en begrip van auto-immuunziekten en transplantatiereacties. De studie van antigenen vormt de basis van immunologie en vaccinologie.