alfadeeltjes

Alfadeeltjes, vaak gewoon alfadeeltjes genoemd, zijn de kernen van helium-4: twee protonen en twee neutronen. Ze dragen een positieve lading van +2 en hebben een massa van circa 4 u. Alfadeeltjes ontstaan bij radioactief verval van zware elementen en bij sommige kernreactieprocessen.

Eigenschappen: door hun relatief hoge lading en massa zijn alfa-deeltjes sterk ioniserend en raken ze snel hun energie kwijt. Ze hebben een korte reikwijdte in materie en in lucht komen ze meestal slechts enkele centimeters ver. Bij interactie met weefsels leveren ze een zeer intense ionisatie op korte afstand, wat ze gevaarlijk maakt als ze intern aanwezig zijn, maar relatief onschadelijker als ze buiten het lichaam blijven.

Bescherming en bronnen: alfa-straling kan vrijwel geheel worden tegengehouden door een vel papier of de bovenste huidlaag. De gezondheidsrisico’s ontstaan vooral bij inname of inhalatie van alfa-emitters. Alfa-stralers komen vrij bij verval van isotopen zoals uranium- en plutoniumverbindingen, radon en polonium-210. Radongas draagt bij aan natuurlijke blootstelling via de longen.

Toepassingen en detectie: alfadeeltjes worden gebruikt in sommige rookmelders (americium-241, Am-241) en in experimentele radiotherapie. In onderzoek worden alfa-stralers gebruikt voor gerichte bestraling van kleine monsters. Detectie gebeurt met scintillatie- en telapparatuur, gasgevulde detectors of cloud chambers. Veiligheid vereist strikte beheersing, afscherming en preventie van inname of inhalatie.